Umhverfismál. Matsskylda framkvæmdar. EES-samningurinn. Rannsóknarreglan.

(Mál nr. 12281/2023)

A leitaði til umboðsmanns Alþingis og kvartaði yfir úrskurði úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála þar sem hafnað var kröfum kærenda um að felld yrði úr gildi ákvörðun bæjarstjórnar Kópavogsbæjar um að veita framkvæmdaleyfi fyrir þriðja áfanga Arnarnesvegar. Laut kvörtunin einkum að því að endurskoða hefði þurft mat á umhverfisáhrifum framkvæmdarinnar, áður en framkvæmdaleyfið var veitt, vegna þess tíma sem liðið hefði frá gerð þess.

Settur umboðsmaður rakti reglur skipulagslöggjafar um útgáfu framkvæmdaleyfa sem og ákvæði gildandi og eldri löggjafar um umhverfismat framkvæmda. Taldi hann ljóst að af þeim leiddi að eldri lög um mat á umhverfisáhrifum hefðu gilt um umsókn Vegagerðarinnar um framkvæmdaleyfi. Í þeim væri mælt fyrir um skyldu leyfisveitanda, áður en leyfi til framkvæmda væri veitt, til að óska ákvörðunar Skipulagsstofnunar um hvort endurskoða þyrfti matsskýrslu framkvæmdaraðila ef framkvæmdir hæfust ekki innan tíu ára frá því að álit Skipulagsstofnunar um mat á umhverfisáhrifum lægi fyrir.

Settur umboðsmaður vísaði til þess að fyrir lægi að í matsskýrslu Vegagerðarinnar hefði verið lagt upp með að bygging Arnarnesvegar yrði í þremur áföngum og heildaráhrif framkvæmdarinnar á umhverfið hefðu þar verið metin í einu lagi. Fallast yrði á með úrskurðarnefndinni að slík tilhögun, í stað þess að fjallað væri um einstaka áfanga óháð hver öðrum, væri í samræmi við þau markmið laganna að tryggja að fyrir hendi væru nauðsynlegar upplýsingar og vitneskja um hvaða áhrif fyrirhuguð framkvæmd myndi hafa á umhverfið. Í ljósi þess að úrskurður Skipulagsstofnunar um mat á umhverfisáhrifum Arnarnesvegar hefði verið kveðinn upp árið 2003 og þar sem framkvæmdir við fyrsta áfanga hans hefðu hafist árið 2004 taldi settur umboðsmaður ekki efni til að gera athugasemdir við þá afstöðu nefndarinnar, sem legið hefði til grundvallar úrskurði hennar í málinu, að framkvæmdir hefðu hafist innan þess frests sem mælt væri fyrir um í lögum um mat á umhverfisáhrifum. Af því leiddi jafnframt að hann gerði ekki athugasemdir við þá afstöðu nefndarinnar að Kópavogsbæ hefði þar með ekki verið skylt, á þeim grundvelli, að óska eftir ákvörðun Skipulagsstofnunar um hvort endurskoða þyrfti matsskýrslu framkvæmdarinnar.

Þrátt fyrir þessa niðurstöðu tók settur umboðsmaður fram að hafa yrði í huga að ákvörðun stjórnvalda um veitingu framkvæmdaleyfis væri stjórnvaldsákvörðun sem félli þar með undir gildissvið stjórnsýslulaga. Af því leiddi að leyfisveitanda bæri að sjá til þess að málið væri nægjanlega upplýst áður en ákvörðun væri tekin í því. Væru fyrir hendi haldbær rök um að umhverfismat framkvæmdar væri haldið annmarka kynni leyfisveitanda því á þeim grundvelli að vera skylt að sjá til þess að úr því yrði bætt.

Settur umboðsmaður vísaði til þess að áður en ákvörðun um hið umþrætta framkvæmdaleyfi hefði verið tekin hefði verið lögð fram sameiginleg greinargerð Kópavogsbæjar og Reykjavíkurborgar um afgreiðslu þess í samræmi við lagafyrirmæli þess efnis. Í henni hefði verið að finna rökstudda afstöðu bæjarstjórnar til umverfismats framkvæmdarinnar og einstakra umhverfisþátta hennar, en henni til grundvallar hefðu m.a. legið uppfærð gögn. Með hliðsjón af því og að virtum gögnum málsins taldi settur umboðsmaður, með tilliti til þeirra athugasemda sem A hafði komið á framfæri við umhverfismat framkvæmdarinnar, ekkert fram komið sem leiddi til þess að hann hefði forsendur til að fullyrða að rannsókn málsins af hálfu Kópavogsbæjar hefði ekki verið fullnægjandi að þessu leyti. Af því leiddi jafnframt að hann taldi ekki efni til að gera athugasemdir við þá niðurstöðu úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála að hafna kröfu hennar um ógildingu framkvæmdaleyfisins á þeirri forsendu.