Bréf

I

Vísað er til kvörtunar yðar fyrir hönd A 7. júní sl. yfir því að félaginu hafi verið slitið með úrskurði héraðsdóms Reykjavíkur 28. júní 2023 að kröfu ríkisskattstjóra. Í kvörtuninni eru m.a. gerðar athugasemdir við málsmeðferð ríkisskattstjóra í aðdraganda þess að kröfunni var beint til héraðsdóms.

II

Samkvæmt því sem fram kemur í kvörtun yðar og meðfylgjandi gögnum mun ríkisskattstjóri hafa með vísan til laga nr. 82/2019, um skráningu raunverulegra eigenda, beint kröfu til héraðsdóms Reykjavíkur um slit A þar sem það hefði ekki fullnægt skyldu til að tilkynna ríkisskattstjóra um raunverulega eigendur þess. Var krafan studd 6. mgr. ákvæðis II til bráðabirgða í lögunum. Með kvörtun yðar fylgdu ýmis gögn er varpa ljósi á tildrög þess að ríkisskattstjóri beindi kröfunni til héraðsdóms. Á meðal þeirra er m.a. áskorun ríkisskattstjóra 11. janúar 2023 þar sem skorað er á félagið að fullnægja skyldu sinni samkvæmt lögum nr. 82/2019 en að öðrum kosti yrði tekin ákvörðun um að krefjast skipta á því. Þá fylgdi tilkynning ríkisskattstóra 14. febrúar 2023 sem birt var í Lögbirtingarblaði um aðila sem embættið hefði ákveðið að krefjast skipta á fyrir héraðsdómi. Var A á meðal þeirra. Í tilkynningunni var vísað til þess að hún styddist við 3. mgr. ákvæðis II til bráðabirgða laga nr. 82/2019. Þá kom fram að sinnti skráningarskyldur aðili ekki skyldu sinni innan fjögurra vikna myndi ríkisskattstjóri krefjast skipta á þeim fyrir héraðsdómi. Með úrskurði héraðsdóms Reykjavíkur 28. júní 2023 í máli [...] var A slitið að kröfu ríkisskattstjóra.

Fjallað er um skráningu raunverulegra eigenda í samnefndum lögum nr. 82/2019 og úrræði ríkisskattstjóra sinni skráningarskyldur aðili ekki skyldu sinni samkvæmt þeim. Þar er í 4. gr. fjallað um skyldu þeirra aðila sem falla undir lögin til að afla upplýsinga um raunverulega eigendur sína og skulu þeir tilkynna ríkisskattstjóra um nánar tilgreindar upplýsingar sem taldar eru upp í 2. mgr. greinarinnar. Í ákvæði I til bráðabirgða í lögunum er kveðið á um að þeir aðilar samkvæmt 1. mgr. 2. gr. laganna sem við gildistöku þeirra voru þegar skráðir í fyrirtækjaskrá skyldu veita upplýsingar samkvæmt 2. mgr. 4. gr. eigi síðar en 1. mars 2020. Í ákvæði II til bráðabirgða sem var fært í lögin með lögum nr. 139/2022 er kveðið á um heimild ríkisskattstjóra til að krefjast skipta á aðilanum fyrir héraðsdómi, eða eftir atvikum slita á aðilanum í samræmi við ákvæði til bráðabirgða III fullnægi hann ekki skyldu sinni til að tilkynna um raunverulega eigendur.

Í almennum athugasemdum sem fylgdu frumvarpi til laga nr. 139/2022 kom fram að með ákvæðinu væri mælt fyrir um sérstök úrræði til að koma fram skiptum eða slitum á lögaðilum sem væru skylt að tilkynna um raunverulega eigendur sína til fyrirtækjaskrár samkvæmt lögunum en hefðu ekki sinnt þeirri skyldu. Þannig væri í 2. mgr. ákvæðisins fjallað um heimildir ríkisskattstjóra til að beina áskorunum til slíkra aðila um úrbætur og bæri það ekki árangur gæti ríkisskattstjóri birt tilkynningu í Lögbirtingarblaði um að krafist yrði skipta fyrir dómi, sbr. 3. mgr. Í 6. mgr. greinarinnar er mælt fyrir um að sinni aðili ekki skráningarskyldu innan fjögurra vikna frá birtingu tilkynningar í Lögbirtingablaði samkvæmt 3. mgr. skuli ríkisskattstjóri krefjast skipta á aðila í samræmi við 6. til 8. mgr. 17. gr. laganna eða eftir atvikum slita á aðila eftir sérstökum málsmeðferðarreglum ákvæðis til bráðabirgða III. 

III

Samkvæmt 1. mgr. 2. gr. laga nr. 85/1997 um umboðsmann Alþingis er hlutverk umboðsmanns að hafa í umboði Alþingis eftirlit með stjórn­­sýslu ríkis og sveitarfélaga á þann hátt sem nánar greinir í lögunum og tryggja rétt borgaranna gagnvart stjórnvöldum landsins. Skal hann gæta þess að jafnræði sé í heiðri haft í stjórnsýslunni og að hún fari að öðru leyti fram í samræmi við lög, vandaða stjórn­sýsluhætti og siðareglur settar á grundvelli laga um Stjórnarráð Íslands og laga um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins. Samkvæmt 1. mgr. 3. gr. laga nr. 85/1997 tekur starfssvið umboðsmanns Alþingis til stjórnsýslu ríkis og sveitarfélaga. Samkvæmt b-lið 4. mgr. 3. gr. laganna tekur starfssvið umboðsmanns hins vegar ekki til starfa dóm­stóla. Af ákvæðinu leiðir að umboðsmaður getur hvorki tekið niður­stöður dóms til endurskoðunar né þau málsatvik eða málsástæður sem þegar hafa hlotið meðferð fyrir dómstólum. Samkvæmt c-lið 3. mgr. 3. gr. laga nr. 85/1997 tekur starfssvið umboðsmanns heldur ekki til ákvarðana og annarra athafna stjórnvalda þegar samkvæmt beinum laga­fyrir­mælum er ætlast til að menn leiti leiðréttingar með málskoti til dóm­stóla.

Eins og áður er fram komið grundvallast þær ráðstafanir sem ríkisskattstjóri hefur gripið til í máli félagsins á ákvæðum laga nr. 82/2019 þar sem gert ráð fyrir að endanleg ákvörðun um slit eða skipti félaga sé í höndum dómstóla. Er það þannig falið dómstólum að taka afstöðu til hvort krafa ríkisskattstjóra uppfylli skilyrði laga nr. 82/2019 til þess að verða tekin til greina. Í ljósi þess sem að framan er rakið um starfssvið umboðsmanns Alþingis eru ekki uppfyllt lagaskilyrði til þess að ég geti fjallað um úrskurð héraðsdóms í máli félagsins [...] frá 28. júní sl. eða athafnir ríkisskattstjóra í aðdraganda hans, sbr. b- og c-lið 4. mgr. 3. gr. laga nr. 85/1997.

Lýk ég því athugun minni á kvörtun yðar, sbr. 1. mgr. 10. gr. laga nr. 85/1997, um umboðsmann Alþingis.